De oorsprong van sinaasappels
Alle sinaasappelbomen in een boomgaard zijn genetisch bijna gelijk aan elkaar. Dit maakt ze vatbaar voor ziekten. Nu laat in team van Chinese onderzoekers in Nature Genetics de oorsprong van sinaasappels zien en hoe ze die kan gebruiken om resistente rassen te kweken.
De sinaasappels die wij kennen vond z’n oorsprong zo’n 4000 jaar geleden in China. Het was het product van twee citrus soorten, maar welke, daar zijn onderzoekers nog niet helemaal over uit. De grootste kanshebbers zijn mandarijnen en pomelo.
Na het ontstaan van de sinaasappel hebben boeren deze gestekt. Om zo de lekkere smaak niet te verliezen. Maar dit heeft een nadeel. Genetisch gezien zijn alle sinaasappelbomen min of meer identiek. Dit maakt ze extra vatbaar voor ziekten.
Zoete sinaasappels lijken het meest op bittere sinaasappels
Door de ouders van een gewas opnieuw met elkaar te kruisen kunnen veredelaars de oorspronkelijke brede genetische variatie terugkrijgen. Die kunnen ze vervolgens gebruiken om resistente rassen te ontwikkelen. Alleen een probleem, voor de sinaasappel is niet helemaal duidelijk wie de ouders nu precies zijn.
Om hierachter te komen brachten de onderzoekers de genomen van 226 citrus soorten in kaart. Die kamen zowel uit boomgaarden als uit het wild. Naast de zoete sinaasappels, bestudeerde de onderzoekers ook bittere sinaasappels, mandarijnen en pomelo’s en verschillende hybride soorten.
Al met al bleken de zoete sinaasappels het meest op de bittere sinaasappels te lijken. De genomen van beide soorten zijn voor de helft opgebouwd uit mandarijn chromosomen en voor de helft uit pomelo chromosomen. Toch bleken zoete sinaasappels niet direct van pomelo’s afkomstig. Ze zijn nakomelingen van een kruising tussen bittere sinaasappels en mandarijnen.
Bij het kruisen van bittere sinaasappels met mandarijnen komen er ook zoete nakomelingen
Om dit te bevestigen kruiste de onderzoekers een bittere sinaasappelsoort met ziekteresistentie met een mandarijnen soort. Hieruit kwamen een grote verschijning aan nakomelingen, veelal met zure, bittere sinaasappels. Maar drie daarvan leken zowel in uiterlijk, als in smaak op de bekende zoete sinaasappel.
De hoop was dat deze sinaasappel ook ziekte resistent waren. Daarvoor zochten de onderzoekers uit was de bittere sinaasappel resistent maakte. Dit bleek een mix van antibacteriële stoffen te zijn. Ook verschillende nakomelingen van de kruising met mandarijn hadden de resistentie, inclusief een van de zoete nakomelingen.
Kwekers kunnen dus door resistente bittere sinaasappels met mandarijnen te kruisen nieuwe resistente zoete sinaasappels kweken. Al moeten ze wel geduld hebben. Sinaasappelbomen nemen hun tijd om volwassen te worden.
Literatuur
Liu, S., Xu, Y., Yang, K. et al. Origin and de novo domestication of sweet orange. Nat Genet 57, 754–762 (2025). https://doi.org/10.1038/s41588-025-02122-4
Plant en Zo 